İstanbul Havayolları

İstanbul Havayolları

Kuruluş : 1985 Kasım

AOC : 008

ICAO Kodu : IST

IATA Kodu : IL

Merkezi : Bakırköy – İstanbul

Çağrı Adı : İstair

Sınıf: Yurtiçi  ve uluslararası tarifeli tarifesiz yolcu  taşımacılığı

Statü: 199 yılı Ağustos ayında kapandı.

1960 yıllarda başlayan işçi akımı neeniyle almayada yaşayan Türk sayısı milyonlara erişmişti. Türkiye’ye geliş gidişlerde bir kısmı karayolunu seçerken zaman kısıı nedeniyle bir çoğu zaman kaybetmemek amacı ile havayolunu tercih etmekteydi. İki ülke arasında o zamanlarda Türk Hava Yolları, Lufthansa ve Pan Am havayolları uçmaktaydı. Ancak kapasite yetersizliği ve bilet fiyatların pahalılığı havayolu ile yolculuğu sorlaştırmaktaydı. Üstelik Türkiye’ye gelen turistin çoğu da almanyadna gelmekteydi. almanyad ayaşayan bir kaç girişimci bu potansiyeli farketmişlerdi.

İstanbul Havayolları’nın tohumları 1070’li yılların başlarında atılmaya başlamıştı. Yıllarca almanya ile Türkiye arasında işçi taşımacılığı yapan Türksan Hava Yolları maddi sıkıntılar yaşamakta başta LTU olmak üzere bir çok havayolu şirketine ödemelerinde sorunlar yaşamaktaydı. Bunu fırsat bilen Türksan Hava yolları çalışanlarından Ali Sümer Akat ile Kadri Güney %60/%40 pay ortaklığı ile 1972 yılında Trans Commerz Flugtouristik – İstanbul Hava Servisi isminde kendi turizm şirketlerini kurarark Düsseldorf’ta küçük bir ofiste bu sektördeki ilk işlerine başlamışlardı. LTU havayolu şirketi ile ilişkileri iyi olan Akat LTU’nun desteğine karşı Türksan Havayolları’ndan alınacak 400.000 mark borcun tamamını üstlenmeyi garanti ediyordu. LTU o yıllarda 5 uçaklık küçük bir şürket olmasına karşın maddi olarak oldukça üçlüydü. Şirket 1973 yaz sezonu için alacağı yeni uzun menzilli L-1011 tipi uçaklara güveniyor ve yaz sezonuan iddialı girmeyi planlıyordu. Şirketin planı almanya ile Türkiye arasında bu uçaklarla seferler düzenlemek ve turist pazarından önemli bir  pay kapmaktı. Nitekim Akat bu uçaklar sayesinde 1974 yılında LTU’ya olan tüm borcunu kapatmıştı. Bundan sonra 1991 yılına kadar sürecek olan LTU ile ilişkiler de böylece perçinlenmişti.

AKAt’ın şirketi önce LTU’nun sonra almanyanın en büyük turizm şirketlerinden biri olan TUI’nin bilet acenteliğini almıştı. Bu tarihten sonra UFO Reisen şirketinin kurucusu Yener Cenalp ile işbirliği yaparak Ufo Türk Uçak Şirketi adı altında önce LTU ve Condor, sonradan Hapag Lloyd şirketinin uçakları ile uçuşlarıan devam etti. Türklerin yoğun olarak yaşadığı Düsseldorf ve Köln’den İstanbul dışında duraksız olarak Ankara, İzmir, Adana ve Erzurum’u uçuş ağlarına eklediler.

1976 yılında LTU fiosunda buşuna 3 adet Caravelle 10r tipi uçağını elden çıkarmak istediğini duyurdu. Şirketin amacı filsounu L-1011 tipi uçaklara çevirmekti. Şirketin tüm yedek parça ve motorlar dahil olmak üzere istediği fityat çok uygundu. Akat bu uçaklara talip oldu. Amacı yaz aylarında bu uçaklarla türkiye’ye kış aylarında ise italya, ispanya gibi tatil bölgelerine uçmaktı. Buarada LTU Akat’a tüm teknik destek ve uçuş işletme desteğini de vereceğini garanti etti. SAT- Special Air Transport adı altında kurulan şirket ile birlikte Düsseldorf havalimanından eski bir hangar ve  bir ofis kiralandı. Ancak alman yasalarına göre uçuş izni alınabilinmesi için alman vatandaşı olmak gerekiyordu. Gereken şartla yerine getirildikten sonra üç yıl süre ile Türkiye, Kanarya Adaları ve Mısır’a charter seferler düzenlendi. Akat 1979 yılında SAT’ı Hapag Lloyd yöneticilerinden Dr. Hinrich Bischoff’a çok az bir karla sattı.

UFO’dan ayrılan Akat 1981 yılında Yener Cenalp ve Yüksel Öktemer ile birlikte kurduğu Sonnerreisen GmbH ile yine LTU’nun da deseğini alarak İstanbul, İzmir, Antalya ve Dalaman’a uçuşlar yapmaya devam etti.

1983 yılında çıkan sivil havacılık yasası ile Akat’ın 1976 yılından beri gönlünde yata özel havayolu işletmeciliğinin yolu da açılmıştı. almanyadaki tüm Türk charter işletmecileri ile temasa geçti Aldığı olumlu yanıtlar neicesinde 1984 yılında Türkiye merkezli bir havayou şirketi kurulmasına, isminin İstanbul Havayolları olmasına ve logosunun da lale olmasına karar verildi. o zamanların Türk Hava Yolları’na rakip olacak günümüzün Pegasus Havayolları’na benzer havayolu şirketinin ilk temelleri atılmıştı. 1985 yılında çalışmalar devam ederken Akat 1979 yılında satmış olduğu SAT Hava Yollarının sahip olduğu iki Caravelle tipi uçağı sattığını öğrenmişti. Yapılan görüşmeler yedek parça ve motorların da içinde olduğu uygun bir fiyat üzerine anlaşılarak uçakların ilki 1985 yılında ikincisinin 1986 Mart ayında teslim alınması planlandı.

Bu arada 1985 yılında Tücaret Bakanlığı’ndan alınan izinle İstanbul Havayolları Anonim şirket olarak kuruldu ve sivil Havacılıkten ön işletme izni alındı.

Tamamı ödenmiş 1 milyar sermaye ile kurulan şirketin ilk ortakları ve pay dağılımı şöyleydi:

Lütfü Renda – Türksan Turizm Sanayi Ticaret A.Ş. – 317 milyon lira

Ali Sümer Akat – Sonnerreisen GmbH – 165 milyon lira

Yücel Meydan – Tam Türk – 225 Milyon lira

UFO Reisen – Yener Canalp – 150 milyon lira

Kamera Reklam – 30 milyon lira

Öztürk Reisen – Hamdi Öztürk – 15 milyon lira

Refik Boydur – 15 milyon lira

Turgut Koyuncuoğlu – 15 milyon lira

İsmail Necati Telger – 15 milyon lira

Nihat Böytüsün – 5 milyon lira

İrfan Arfun – 2 milyon lira

LTU Uçaklarını ilk kez Türkye’ye getiren Safi Ergin – 1 milyon lira ve Kadri Güney.

SAT Havayolları’nın sarı – yeşil renklerini taşıyan ilk Caravelle tipi TC-ARI tescilli uçak 28 Aralık 1985 günü teslim alındı. Masraflarıkısmak amacı ile yöneticiler uçağın dış imaj renklerinde değişiklik yapmak istememişlerdi. Sadece kuyrukbölümüne yazan SAT yazısının üzerine İstanbul Havayolları2nın logosu olan beyaz Lale ile değiştirilmişti. Gövdeye ise büyük harflerle büyük puntolarla İSTANBUL yanına ise küçük puntolarla yine büyük harflerle HAVAYOLLARI/AİRLİNES yazıldı. Teslimattan sonra  uçak alman pilotların yönetiminde Türk pilotların eğitimi için Dalaman’a gönderildi.

Şirket yöneticilerinden Refik Baydur 1896 yılında yaptığı basın açıklamasında ” Hükmi bir kişik kazanan firmamız bir kaç ay çinde faaliyete geçecektir. İlk aşamada 99 yolcu kapasiteli 3 uçak ile almanya Türkiye ve Türkiye – Kıbrıs arasında turist taşıması yapılacaktor” ifadelerini kullanmıştı.

SHY-6A yönetmeliğinin tüm gereklerini yerine getiren İstanbul Havayolları’nın işletme başvurusu  Sivil Havacılık Daire Başkanlığı tarafından 10 Mart 1986 günü onaylanarak 008 numaralı Uçak İşletme Sertifikası ( AOC )’nı aldı. Şirket ilk tarifeli  seferini TC-ARI tescilli Lale isimli uçağı ile 14 Mart 1986 günü Bursa Havayolları’ndan transfer olan pilot Nurol Varol ve bir alman pilotun yönetiminde İstanbul – Ercan – İstanbul arasında, ilk charter seferini ise aynı gün  İstanbul – Düsseldorf dönüşte de Düsseldorf – İzmir olarak yaptı.

Şirket 1 Mayıs 1986 günü Romen Tarom havayolları’ndan YR-BCL tescilli bir BAC-11 tipi uçak kiraladı ve aynı motifleri bu uçağa işleyerek TC-AKA tescilini ve Gül ismini verdi.

İkinci uçağın da gelmesi ile aktarmasız her Cuma günü Köln – Trabzon, her Cumartesi günü Köln – Adana, her Çarşamba Köln – Diyarbakır gidiş – dönüş charter seferleri yapılmaya başlandı.

Arttık şirket yavaş yavaş piyasaya giriyordu. Yapılan almanya charter uçuşlarının yanı sıra iç hat tarifeli seferlerin uçuş programları yayınlandı. İlk etapta İstanbul’dan Ankara, Antalya, Diyarbakır, İzmir, Trabzon gidiş dönüş, Ankara’dan Adana, Diyarbakır, İzmir ve Trabzon gidiş dönüş, Antalya’dan Dalaman gidiş dönüş seferleri yapılacaktı. İç hat seferleri planlanırken almanyaya yapılacak charter seferlere bağlantı olmasına dikkat edildi. bilet fiyatları en kısa mesafe Antalya – Dalaman için 15 bin lira, en uzun mesafe İstanbul – Adana için ise 29 bin lira olarak belirlendi.

(1999 yılında kapanan bir döneme damgasını vuran havayolu şirketinin kuruluş  ve faaliyetlerinin devamının hikayesini daha detaylı öğrenmek ve okumak isterseniz Kıvanç Hürtürk ve Gökhan Sarıgöl beyefendilerin kaleme aldıkları harika bir kaynak kitap olan ” Türkiye’de Ticari Havacılık Tarihi II” isimli kitaptan faydalanabilirsiniz. Bu konuda ve daha bir çok konuda kaynak olarak kullandığım ve her sayfasında ilginç ve değerli bilgiler bulduğum her havacılık meraklısının merak ettiği bilgiler ile dolu olan kitabın özelliğini de sizlere belirtmeden edemedim.)

Gelelim İstanbul Havayolları şirketinin filosuna.

Tescil                Model                       Kaynak                Statü            Kullanım Süresi

TC-ARI      Caravelle 10B1R             SAT                    Mülk               1985 – 1988

YR-BCL      BAC 111-525FT            Tarom                  Kira                1985

TC-AKA      BAC 111-525FT            Tarom                  Kira                1986

YR-BCJ      BAC 111-525FT             Tarom                  Kira                1986

TC-JCP      BAC 111-525FT             Tarom                  Kira               1986 – 1987

TC-AKA    Caravelle 10R              Germanair            Mülk              1986 – 1991

TC-ASA     Caravelle 10R                  CTA                    Mülk               1987 – 1991

TC-ATA     Caravelle  10R       Farner Air Service      Mülk               1988

TC-ABA     Caravelle 10R        Farner Air Service     Mülk                1988 – 1992

YR-BRA    BAC 111561RC              Tarom                    Kira                  1988

TC-ADA    Boeing 737-4Y0          GPA                         Kira                  1988 – 1995

TC-ALA     Caravelle 10R               CTA                        Mülk                1989 – 1993

TC-ATA    Boeing 737-4Y0           GPA                         Kira                 1990 – 1991

TC-AGA    Boeing 737-4Y0           GPA                         İptal                  1991

TC-AFB     Boeing 727-228           SBC                          Kira                   1991 – 1992

TC-AFC     Boeing 727-228            SBC                         Kira                    1991 – 1997

TC-AGA     Boeing 737-4Y0           GPA                         Kira                  1991 -2000

TC-AFT     Boeing 727-230        Lufthansa                   Mülk                 1992 – 1999

TC-ACA     Boeing 737-4Y0             GPA                      Kira                    1992 – 2002

TC-AFR     Boeing 727-230        Lufthansa                 Mülk                   1992 – 1998

TC-AFP      Boeing 727-230        Lufthansa                 Mülk                   1992 – 1999

D-ABRI     Boeing 727-230        Lufthansa                 Kira                      1992

TC-AFO     Boeing 727-230        Lufthansa                  Mülk                   1992 – 1999

TC-AFN     Boeing 727-230        Lufthansa               Mülk                       1992 – 1999

TC-APA     Boeing 737-4S3             AOF                       Kira                   1993 – 1999

TC-AVA     Boeing 737-4S3            AOF                       Kira                     1993 – 2000

TC-AYA     Boeing 737-4Y0            GPA                       Kira                     1993 – 2000

TC-AZA     Boeing 737-4Y0           GPA                        Kira                      1993 – 2000

TC-AFV     Boeing 727-230F         Atasco                   Kira                       1994 – 1997

TC-AJA     Boeing 757-236            Sunrock                 Kira                       1995 – 1999

TC-AHA    Boeing 757-236           Citibank                 Kira                        1995 – 1999

TF-ABP     L-1011-1                       Air Atlanta             Kira                          1995 – 1995

TC-IYC     Boeing 727-2F2                ISF                     Kira                         1997 – 2000

TC-ARA    Boeing 757-204             Boullion               Kira                         1997 – 1999

TC-AFU    Boeing 737-4Y0          Pegasus                  Kira                        1997 – 1998

TC-IAD     Boeing 737-33A             Orix                     Kira                          1998 – 1999

TC-IAA    Boeing 737-43Q           Boullion                 Kira                          1998 – 1999

TC-IAB     Boeing 737-43Q          Boullion                Kira                         1998 – 1999

TC-IAC      Boeing 737-382             Orix                     Kira                         1998 -2000

TC-JBG     Boeing 7272-2F2            THY                    Kira                          1998   – 2000

TC-IAE     Boeing 737-3L9              Tombo                Kira                          1998 – 1999

TC-IAF     Boeing 737-43Q            Capital                 Kira                            1998 – 2000

TC-IAG     Boeing 737-43Q           Capital                 Kira                           1998 – 2000

TC-IAH    Boeing 737-86N           GECAS                 Kira                           1999-2000

TC-IAJ      Boeing 737-86N          GECAS                 İptal                             1999

TC-IAK     Boeing 737-86N           GECAS                 İptal                              1999

TF-ABM   L-1011-1                     Air Atlanta              Kira                                2000

Uçakların o dönemde fotğraflarını çeken Gökhan Sarıgöl beyefendinin kitaptaki fotoğraf arşivinden şirket uçaklarının bazılarının fotoğrafları.

Diğer Şirketler İçin TIKLAYINIZ