Savaş Uçaklarında Kokpit Basınçlandırması – Savaş Pilotları Neden Oksijen Maskesi Takar?

Savaş Pilotları Neden Oksijen Maskesi Takar?

Savaş uçaklarının kokpiti, yolcu uçakları kadar gelişmiş olmasa da, bir sistem tarafından basınçlandırılır. Bu sistemin genel çalışma prensibini bu yazımızda inceleyeceğiz.

Bildiğimiz üzere, irtifa yükseldikçe havadaki oksijen oranı düşer ve hava basıncı azalır. İnsanlar, maksimum 10.000 ft’e kadar herhangi bir oksijen desteği olmadan sağlıklı bir şekilde yaşayabilirler. Daha yüksek irtifalarda ise havadaki oksijen seviyesi insan yaşamını normal şekilde devam ettirecek miktarda olmadığı için oksijen desteğine ihtiyaç duyarız.

Savaş uçakları, savaş alanında üstünlük sağlamayacak sistemlerden arınmış, mutlaka bulunması gereken sistemlerin de asgarisi ile donatılmışlardır. Buna basınçlandırma ve klima sistemi de dahildir. Yolcu uçaklarında, basınçlandırma sistemi kabini sürekli olarak basınçlandırmaya başlar ve inişe dek bu işlem devam eder.

Savaş uçaklarında ise genel olarak aşağıdaki planda çalışan basit bir basınçlandırma sistemi bulunur;

Kalkıştan itibaren 8000 ft’ e kadar kokpit basınçlandırılmaz. Bu irtifa limitine kadar pilotların oksijen maskesi takmamaları zararsızdır.

8000 – 23.000 ft arasında kokpit 8000 irtifa’da basınçlandırılır.

23.000 ft irtifanın üzerinde ise kokpit ile dış basınç arasında 5 psi’lık fark olacak şekilde basınçlandırma işlemi devam eder.

Bu sebeple savaş pilotlarının 8.000 ft ve üstü irtifalarda mutlaka oksijen maskeleri takmaları gerekmektedir. Aksi taktirde yetersiz oksijenden dolayı hipoksi ortaya çıkabilir. Bunu bir sonraki yazımızda ayrıntılı ele alacağız.

Peki kokpiti sürekli 5000 ft irtifada basınçlandırsak oksijen maskesiz uçuş mümkün olmaz mıydı?

Evet mümkün olurdu. Ancak uçakların yapısal limitleri bunu mümkün kılmamaktadır. Uçağın uçtuğu barometrik irtifa ile basınç irtifası arasındaki fark artarsa ΔP yani iç dış basınç farkı artar, bu da uçağa yapısal olarak zarar verir. Bu yüzden sorunun cevabı aslında hayır. Ayrıca uçakların Delta P limitleri değişkendir. Savaş uçakları genel olarak ΔP =~ 5 PSI seviyelerinde uçuş  gerçekleştirirken bir yolcu uçağında bu limit 11’e kadar çıkabilir. Bu konunun teknik kısmına ilerleyen yazılarımızda değineceğiz.

Oksijen Regülatörü

Oksijen regülatörü pilota oksijen sağlayan sistemdir. NORM ve %100 Oxygen olmak üzere iki modda çalışır. Normal şartlarda NORM modu kullanılır. Hipoksiden şüphe edildiği ya da EPU sisteminin aktif edildiği durumlarda %100 oksijen kullanılır.

Halil Kamazoğlu