Boeing’in Dash 80 tipi -Boeing 367-80- ve C-135 Stratolifter uçaklarından evrilerek günümüze çeşitli modelleri üretilen uçaktır. Günümüzde içinde 135 sayıları geçen bir çok uçak çeşitli görevleri yapmakta. İstihbarattan tankere kada geniş bir yelpazeye sahip uçağın bilinem modellerini sizler için işledik.
Boeing C-135 Stratolifter
Boeing C-135 Stratolifter, 1950’lerin başında Boeing 367-80 jet uçağı prototipinden (ayrıca 707’nin temeli) türetilen bir nakliye uçağıdır. Daha dar bir gövdesi vardır ve 707’den daha kısadır. Boeing, uçağa Model 717’nin dahili adını vermiştir. İlki Ağustos 1956’da inşa edildiğinden beri, C-135 ve çeşitleri Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri’nin demirbaşları olmuştur.

Fotoğraf : wikipedia
Boeing EC-135
Boeing EC-135, Boeing C-135 Stratolifter’ın emekli bir komuta ve kontrol versiyonudur. Soğuk Savaş sırasında, bir EC-135’in nükleer savaş durumunda Stratejik Hava Komutanlığı için uçuş komuta merkezi olarak hizmet etmek üzere günde 24 saat görev yapmak üzere tasarlandığı “Looking Glass” görevini yerine getirmek üzere değiştirildiği biliniyordu. Diğer çeşitli EC-135 uçakları Soğuk Savaş boyunca havada ve yerde alarma geçti ve son EC-135C 1998’de emekliye ayrıldı. EC-135N varyantı Apollo programı için izleme uçağı olarak hizmet etti.

Fotoğraf: Mike Freer – Touchdown-aviation – Wikipedia
Boeing NKC-135A
KC-135 tipi uçakların test konfigürasyonuna sahip uçaktı.

Fotoğraf : Wikipedia
Boeing KC-135A Stratotanker
Boeing KC-135 Stratotanker, Boeing firması tarafından üretilen 1956 yılında ilk uçuşunu yapan, Türk Hava Kuvvetleri’nin de kullandığı havada yakıt ikmali yapan uçaktır. Ayrıca kargo da taşıyabilmektedir. Örnek olarak uçak bir F-16 tipi savaş uçağının deposunu havada en fazla üç dakika içinde doldurabilir. Bu uçakları Türkiye dışında amerika ve israil de kullanmaktadır, üretimi durmuştur. toplamda 803 adet üretilmiştir.

Fotoğraf : Murat Yenen
Boeing KC-135A Reconnaissance Platforms
Bu uçaklardan 4 adeti soğuk savaş zamanında rusyadan istihbarat toplamak için istihbarat platformuna dönüştürülmüştü.
Boeing KC-135B Stratotanker
1963 yılında ilk uçuşunu yapmış ve toplamda 17 adet üretilmiştir.
Boeing KC-135D Stratotanker
İlk uçuşunu 1979 yılında yapmış ve toplamda 4 adet üretilmiştir.
Boeing KC-135E Stratotanker
İlk uçuşunu 1982 yılında yapmış olup toplamda 160 adet üetilmiştir.
Boeing KC-135F Stratotanker
fransa hava kuvvetleri için toplamda 12 adet üretilmiştir.
Boeing KC-135Q Stratotanker
1961 yılında ilk uçuşunu yapan uçak KC-135A tipi uçaklardan geliştirildi ve Lockheed SR-71 tipi istihbarat uçaklarına havada yakıt ikmali için toplamda 56 adet üreitldi.
Boeing KC-135R Stratotanker
1982 yılında ilk uçuşunu yapan uçak toplamda 365 adet üretilmşi olup uzun menzilli bombardıman ve savaş uçaklarına yakıt vermek için tasarlanmıştır.
Boeing KC-135R Rivet Stand / Rivet Quick
KC-135A tipi 4 uçak bu modele çevrilmişti. Uçak görüntü olarak diğer tanker uçaklardan uçağın üst omurgasında bulunan 5 adet antenden ayrılıyordu. 3 uçağın burnu KC-135R burnuna benzerken bir uçağın burnu RC-135 ‘lere benzeyen burun ile değiştirilmişti. Yakıt ikmal bomunun yerine trapeze benzer bir yapı kuruldu. Bunun “Briar Patch” ve “Combat Lion” görevleri için kullanıldığı belirtilmişti.

Fotoğraf : U.S. Air Force photo by Master Sgt. Lance Cheung – Wikipedia
Boeing KC-135T Stratotanker
1993 – 1995 yılları arasında toplamda 54 adet üretildi.
Boeing KC-135T Cobra Jaw
amerikan Lockheed tarafından üretilen uçak dıştan domuz burnu tabir edilen burun kısmı ile diğer uçaklardan ayrılmaktaydı. Uçağın burun altında dönen bir başka alıcı anten bulunuyordu. Uçağın alt ve üstünde diğer sabit alıcı verici antenler göze çarpmaktaydı. Sonradan bir uçak RC-135 Rivet Dandy modeline çevrildi.
Boeing RC-135
Boeing RC-135, Boeing tarafından imal edilen ve General Dynamics, Lockheed, LTV, E-Systems ve L3 Technologies dahil olmak üzere bir dizi teknoloji şirketi tarafından modifiye edilen ve amerika, ingiltere gibi ülkeler tarafından kullanılan büyük bir keşif uçağı ailesidir. Gerçek zamanlıya yakın olay yeri toplama, analiz ve yayma yetenekleriyle tiyatro ve ulusal düzeydeki istihbarat platformlarını da ayrıca desteklemektedir. C-135 Stratolifter uçak gövdesine dayalı olarak, 1961’den beri çeşitli RC-135 türleri hizmet vermektedir. Boeing tarafından Model 717 olarak tanınan C-135 ve KC-135’in aksine, mevcut RC- 135 filosu (ingilterenin RC-135W’leri hariç), şirket tarafından Model 739 olarak dahili olarak belirlenmiştir. Birçok varyant defalarca değiştirildi, bu da çok çeşitli tanımlamalar, konfigürasyonlar ve program isimleriyle sonuçlandı.
Boeing RC-135A
Daha önce KC-135A tipi uçaklardan çevrilen uçaklardır. Uçaklar yukarıda da bahsettiğimiz üzere istihbarat amaçlı fotoğrafik haritalama amaçlı kullanılırlarken bu görevi uyduların üstlenmesi ile boşa çıktılar. Uçaklar KC-135A modeline döndürüldü ve kargo, personel taşıma ve eğitim amaçlı kullanıldılar.
Boeing RC-135B
Teslim edildiğinde hiç bir görev ekipmanı olmadığı için hiç bir zaman operasyonel olarak kullanılmadı. Uçak Bi Safari programı için üretilmişti ancak uçak Baltimore’da bulunan Martin tesislerinde yeniden konfigüre edildikten sonra RC-135c olarak anıldı.
Boeing RC-135C Big Team
RC-135C AN / ASD-1 elektronik istihbarat (ELINT) sistemi ile donatılmış, stratejik keşif görevleri için kullanılan değiştirilmiş ve yeniden tasarlanmış RC-135B uçağıdır. Otomatik ELINT Verici Konum Belirleme Sistemi (AEELS – Yandan Bakan Havadan Radar – SLAR) içeren ön gövde üzerindeki büyük ‘yanak’ bölmelerinin yanı sıra çok sayıda başka anten ve kıç gövdenin yakıt ikmali bölmesi alanı ile uçak diğer uçaklardan ayrılmaktadır. Uçakta iki pilot, iki navigatçr çok sayıda istihbarat toplama uzmanı ve bir kaç farklı dil bilen personel bulunmaktaydı. Uçaktan günümüzde 10 adet kadarı RC-135V Rivet Joint ve RC-135U Combat Sent modeli olarak kullanılmakta.
Boeing RC-135D Office Boy / Rivet Brass
Başlangıçta KC-135A-II modeli olarak duyuruldu ancak sonra uçaklar RC-135D olarak anılmaya başlandı. RC-135D tipi uçaklar, C-135 ailesinin ilk keşif görevli üyeleri olmasalar da, “R” MDS adı verilen ilk keşif yapılandırmalı C-135’lerdi. İlk 3 uçak KC-135A olarak Office Boy Projesi’nin bir parçası olarak 1962′ yılında Alaska, Eielson Hava Kuvvetleri Üssü’ne teslim edildi. Uçaklar tanker olarak teslim edilmişti ancak yakıt boomları bulunmuıyordu 1963 yılında operasyonel olarak görevlere başlayan uçaklar Rivet Brass görevi kapsamında Sovyetler Birliği’nin kuzey sınırı boyunca, genellikle Eielson ve RAF Upper Heyford, Oxfordshire ve daha sonra RAF Mildenhall, Suffolk, İngiltere arasında bir mekik görevi olarak uçuşlar yaptı.1970’lerin sonlarında, TF33 turbofan motorlarla çalışan RC-135 filosunun genişletilmesiyle, RC-135D’ler tankerlere dönüştürüldü ve alıcı özellikli KC-135R tankerler olarak görev yapmaya devam etti.
Boeing RC-135E Lisa Ann / Rivet Amber
İlk olarak C-135B-II olarak adlandırılan ve proje adı Lisa Ann olan RC-135E Rivet Amber , büyük bir 7 MW Hughes Aircraft marka aşamalı dizi radar sistemi ile donatılmış türünün tek örneği bir uçaktı. Uçak ilk olarak olarak 1966’dan 1969’a kadar Alaska’da bulunan Shemya Hava Kuvvetleri İstasyonunda kullanıldı. Operasyonları RC-135S Rivet Ball uçağıyla uyumlu olarak gerçekleştirildi. Tek başına radar sistemi 35.000 pound ağırlığındaydı ve değeri 35 milyon doların üzerindeydi, bu da Rivet Amber’ı hem uçan en ağır C-135 türevi uçak hem de zamanının en pahalı Hava Kuvvetleri uçağı yapıyordu.
Bu uçakta öndeki personel ile arkadaki personel birbirleri ile dizayn gereği temas edemiyodu. Uçaktaki sistem, futbol topu büyüklüğündeki bir nesneyi 480 km mesafeden takip edebiliyordu ve görevi, yeniden giriş aşamasında Sovyet balistik füze testini izlemekti. Aşamalı dizi radarı için güç gereksinimi muazzamdı ve ek bir güç kaynağı gerektiriyordu. Bu, görev ekipmanına güç sağlamak için ayrılmış bir 350 kVA’lık jeneratörü çalıştıran, sol iç kanat bölümünün altındaki bir bölmede, Lycoming T55-L5 turboşaft motoru bulunuyordu. Aynı konumdaki karşı kanatta, uçaktaki devasa elektronik bileşenlerin soğutulmasına izin veren bölmeli bir ısı eşanjörü vardı. Bu konfigürasyon, uçağın altı motora sahip olduğu yanlış izlenimine yol açtı. 5 Haziran 1969’da Rivet Amber, bakım için Shemya’dan Eielson hava üssünde giderken denizde kayboldu ve uçaktan veya mürettebatından hiçbir iz bulunamadı.
Boeing RC-135M Rivet Card
RC-135M Rivet Card, RC-135C Big Team’dan daha sınırlı ELINT kapasitesine sahip ancak kapsamlı ek COMINT özelliğine sahip bir ara tip istihbarat uçağı olarak tasarlandı. amerika Askeri Hava İkmal Komutanlığı’na sahip C-135B tipi kargo uçaklarında dönüştürülmüşler ve Vietnam Savaşı sırasında Kadena hava üssünden 82.Keşif Filosu tarafından çalıştırılarak, Combat Apple (orijinal olarak Burning Candy) program adıyla Tonkin ve Laos Körfezi üzerinde sinyal istihbaratı topluyorlardı. Altı adet RC-135M uçağı vardı, bunların tümü daha sonra 1980’lerin başlarında RC-135W Rivet Joint modeline çevrildi ve aktif hizmete devam etmekte.
Boeing RC-135S Nancy Rae / Wanda Belle / Rivet Ball
Rivet Ball, Cobra Ball’un öncül programıydı ve 31 Aralık 1961’de tek bir RC-135S (eskiden JKC-135A) ile başlatıldı. Uçak ilk olarak Nancy Rae projesi kapsamında çalıştırıldı. Force Systems Command ve daha sonra Wanda Belle projesi kapsamında Stratejik Hava Komutanlığı ile RC-135S keşif platformu olarak kullanılmaya devam edildi. Rivet Ball ismi Ocak 1967’de verildi. Uçak, Alaska’da bulunan Shemya hava üssünde kullanıldı. Diğer RC-135 varyantlarının çoğuyla birlikte, RC-135S, bir S bandı alıcı anteni barındıran uzatılmış bir burun radomuna sahipti. Uçak, kameraları, izlemek için kullanılan gövdenin sağ tarafında on büyük optik olarak düz kuvars pencereyle dizayn edildi. Diğer RC-135S’lerin aksine, Rivet Ball ayrıca manuel izleyici konumu için gövdesinde üst merkeze monte edilmiş bir pleksiglas kubbeye sahipti. Uçak 4 Ekim 1968’de Sovyet Çoklu Yeniden Giriş aracının (MRV) testinin ilk fotoğrafik belgesini elde etme ayrıcalığına sahiptir. 13 Ocak 1969 günü Shemya’ya yapılan bir iniş sırasında meydan agelen kazada uçak ölüm olayı olmadan kaybedildi.
Boeing RC-135S Cobra Ball
RC-135S Cobra Ball, uzun menzilli balistik füze uçuşlarını gözlemlemek için tasarlanmış özel elektro-optik aletlerle donatılmış bir (measurement and signature intelligence )MASINT toplayıcıdır. Cobra Ball, füzeyle ilişkili sinyalleri izler ve takviye ve yeniden giriş aşamaları sırasında füzeleri takip ederek, keşif sağlar. Uçaklar kapsamlı bir şekilde modifiye edilmiş C-135B’lerdir. Sağ kanat ve motorlar, izleme kameraları için güneş parlamasını azaltmak için geleneksel olarak siyaha boyanmıştır. Hizmette olan üç uçak var ve bunlar Nebraska’daki Offutt Hava Kuvvetleri Üssü’nde bulunan 55. Kanat, 45. Keşif Filosu’nun bir parçası olarak görev yapmakta. Cobra Ball uçakları başlangıçta Shemya’ya atandı ve Kamçatka yarımadasında Cobra Dane ve Cobra Judy ile birlikte balistik füze testlerini gözlemlemek için kullanıldı. 1969’da iki uçak Cobra Ball’a dönüştürüldü ve 1981’de bir uçağın kaybedilmesinin ardından 1983’te başka bir uçak daha dönüştürüldü. Tek RC-135X, 1995 yılında diğer uçağı desteklemek için bir RC-135S’ye dönüştürüldü.
Boeing RC-135D Rivet Dandy
KC-135T ( 55-3121, Kuyruk numaralı ) 1971’de RC-135T Rivet Dandy konfigürasyonuna değiştirildi. RC-135C/D/M filosunu desteklemek için kullanıldı, daha sonra uçak gövdelerinin hizmet dışı kalmasını gerektiren devam eden yükseltmeler nedeniyle yetersiz kaldı. Burning Candy operasyonel emri altında çalıştı. 1973’te uçağın SIGINT donanımı kaldırıldı ve KC-135R 58-0126’ya transfer edildi ve 55-3121’in, operasyonel varlığının geri kalanında üstlendiği bir rol olan eğitici rolünü üstlenmesiyle sonuçlandı. Dışarıdan, uçak ‘domuz burunlu’ anten kaportasını ve diğer bazı harici modifikasyonları korudu, ancak kuyruğun altındaki havada yakıt ikmali bomu ve trapez kaldırıldı ve operasyonel keşif rolü yoktu. Bu konfigürasyonda, Kadena AB, Okinawa’daki 376. Stratejik Kanat, Indiana Grissom AFB’deki 305. AREFW ve Eielson AFB, Alaska’daki 6. Stratejik Kanat ile çeşitli şekillerde çalıştı. 1982’de uçak Pratt & Whitney TF33-PW102 motorları ve KC-135E tanker programında ortak olan diğer modifikasyonlarla değiştirildi ve Eielson AFB’ye geri döndü. 25 Şubat 1985’te Alaska’daki Valdez Havaalanı’na yaklaşırken üç mürettebatın kaybıyla sonuçlanan bir kaza neticesinde düştü. Enkaz, kazadan altı ay sonra, Ağustos 1985’e kadar bulunamadı.
Boeing RC-135U Combat Sent
RC-135U Combat Sent, düşman radar yayıcı sistemlerinde teknik istihbarat toplamak için tasarlanmıştır. Gönderilen veriler, yeni veya yükseltilmiş radar uyarı alıcıları, radar bozucular, tuzaklar, radyasyon önleyici füzeler ve eğitim simülatörleri geliştirmek için toplanır. Gövde çenesi, kuyruk konisi ve kanat uçlarındaki anten dizileriyle açıkça tanımlanan üç RC-135C uçağı, 1970’lerin başında RC-135U’ya (63-9792, 64-14847 ve 64-14849) dönüştürüldü. 63-9792 daha sonra 1978’de bir Rivet Joint daha bu modele dönüştürüldü ve tüm uçaklar Nebraska Offutt Hava Kuvvetleri Üssü’nde hizmet vermeye devam etmekte. Asgari mürettebat gereksinimleri 2 pilot, 2 denizci, 3 sistem mühendisi, 10 elektronik harp subayı ve 6 alan uzmanıdır.
Boeing RC-135V/W Rivet Joint
RC-135V/W, amerika hava kucvvetlerinin havadaki standart SIGINT platformudur. RC-135 Rivet Joint’ler tarafından uçulan görevler, Burning Wind veya Misty Wind olarak adlandırılırmakta. Sensör paketi, görev ekibinin elektromanyetik spektrum boyunca sinyalleri algılamasına, tanımlamasına ve konum belirlemesine olanak tanır. Görev ekibi daha sonra Rivet Joint’in kapsamlı iletişim paketi aracılığıyla çeşitli biçimlerde topladığı bilgileri çok çeşitli platformlara iletebilir. Mürettebat, kokpit ekibi, elektronik harp görevlileri, istihbarat operatörleri ve hava indirme sistemleri bakım personelinden oluşur. Rivet Joint tipi uçaklar “BÜYÜK SAFARI” program adı altında, RC-135V’ler RC-135C “Big Team” konfigürasyonundan yükseltildi. RC-135W’ler ise orijinal olarak C-135B nakliye uçakları olarak teslim edildi ve çoğu RC-135M’lerden değiştirildi. V ve W varyantları arasındaki tek fark budur; ancak ikisi de aynı görev ekipmanını taşımakta. Uzun yıllar boyunca, RC-135V/W, önde dört büyük disk başlıklı MUCELS anteni, arkada biraz daha küçük dört kanatlı anten ve sayısız daha küçük alt anten ile tanımlanabilir. 8 Perçin Bağlantıları (2000’lerde), MUCELS antenlerini düz kanatlı antenlerle değiştiren harici RC-135V/W konfigürasyonunda ilk büyük değişikliği tanıttı. Daha küçük alt antenlerin konfigürasyonu da önemli ölçüde değiştirildi.
Boeing RC-135W Rivet Joint (Project Airseeker)
ingiltere Airseeker projesi kapsamında RC-135W Rivet Joint platformuna dönüştürülmek üzere üç KC-135R uçağı satın aldı. Bu uçaklardan önce ingiltere kraliyet Hava Kuvvetleri – RAF üç Nimrod R1 uçağı ile sinyal istihbaratı toplamaktaydı. ingiltereye teslim edilen üç uçak , amerika hava kuvvetleri filosundaki en genç KC-135’leriydi.
Boeing RC-135X Cobra Eye
Tek RC-135X Cobra Eye, 1980’lerin ortalarından sonlarına kadar, ICBM ( intercontinental ballistic missile) yeniden giriş araçlarını izleme göreviyle, kuyruk numaralı numarası 62-4128 olan bir C-135B tipi Telemetri/Menzil Enstrümanlı Uçaktan dönüştürüldü. Uçak 1993 yılında Cobra Ball modeline çevrildi.
Boeing TC-135
TC-135’ler görev araçlarından yoksun olarak Mürettebat eğitimi için hizmet vermekte. Toplamda 3 adet uçak bulunuyor ve ir TC-135S (62-4133), Cobra Ball görevi için eğitimlerde kullanılmakta. Uçak ön gövdedeki yanakların olmamasıyla diğer operasyonel uçaklardan ayırt edilir
RC-135U Combat Sent ekipleri için bir miktar eğitim yeteneği de sağlayabilmekte. Tam donanımlı uçaklardan çok daha az anten taşırlar, ancak görünüş olarak diğer Rivet Joint uçaklarına benzerler.
Boeing OC-135B
OC-135B Açık Semalar amerika Hava Kuvvetleri gözlem uçağı Açık Semalar Antlaşması’nda kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Modifiye edilmiş bir Boeing WC-135B olan uçak, anlaşmaya katılan taraflar üzerinde silahsız gözlem uçuşları yapmakta. 1996 yılında da, bir kızılötesi hat tarayıcısı, sentetik açıklıklı radar ve video tarama sensörlerini içeren, anlaşmaya uygun sensörlerin tam tamamlayıcısı ile birlikte, tam olarak çalışır durumda iki OC-135B uçağı teslim edildi. Ancak Mayıs 2020’de Trump yönetimi anlaşmadan çıkacağını söyledi. Kasım ayında, 60 yaşındaki iki jeti tasfiye ederek diğer ülkelere sunmayı planladığını duyurdu.
Boeing WC-135 Constant Phoenix
WC-135 Constant Phoenix, Boeing C-135 Stratolifter’den türetilen ve amerika Hava Kuvvetleri tarafından kullanılan özel amaçlı bir uçaktır. Misyonu, nükleer patlamaları tespit etmek ve tanımlamak amacıyla atmosferden örnekler toplamaktır. Programda ve uluslararası medyada çalışanlar tarafından gayri resmi olarak “hava kuşu” veya “koklayıcı” olarak da anılmakta.
KC135 tipi uçakların bilinen bütün varyantları bu kadar. Belki bilinmeyen daha çok varyantları vardır. Ancak açıklananlar ve görülenler şimdilik bu kadar ile sınırlı.