ETOPS Nedir? Ayrıntılı ve Açık Bir Dille

Merhaba,

ETOPS, havacılığın anlaşılması zor fakat pek zor olmayan bir konusu. Bu yüzden ETOPS’u açık bir dille ele alacağım.

ETOPS (Extended-range Twin-engine Operation Performance Standards)’ın kısaltması olan, çift motorlu uçakları kapsayan bir havacılık terimidir. Bu terim, dünya havacılık otoriteleri (ICAO, IATA) tarafından belirlenmiş bir kuralın, belirli güvenlik tedbirleri sonucu daha da esnetilmesini kapsamaktadır. Peki bu kural nedir?

Bir uçuş boyunca uçağın bulunduğu konumdan maksimum 60 dakika uzaklıkta divert edebileceği bir hava limanının olması gerekmektedir. Eğer yoksa bu uçuş gerçekleştirilemez.

ETOPS ise, bu kuralı ortadan kaldırmayıp, 60 dakikalık süreyi artırarak uçuşların gerçekleştirilmesini sağlıyor.

Hemen örneklerle daha da anlaşılır hale getirelim.

Bu resimde gördüğümüz rotadaki kırmızı daireler uçağımızın 60 dakikada uçabileceği maksimum mesafe çapıdır. Uçağın bir saatte uçabileceği mesafe uçağın performansına ve şirket politikalatına göre değişebilir. Gördüğümüz üzere bu daireler rotanın belli kısımlarını kapsamıyor (gri kısımlar). Gri kısımda uçarken uçağın 60 dakikalık uçuş mesafesinde divert edilebileceği herhangi bir hava limanı bulunmuyor. Bu yüzden bu uçuş gerçekleştirilemez.

İşte bu noktada ETOPS yardımımıza yetişiyor. ETOPS sayesinde 60 dakikalık mesafe 90 – 120 – 180 – 240 … dakikaya çıkartılabiliyor. Bu uçuş için 120 dakikalık ETOPS planlandığını farz ettiğimizde ise…

Gördüğümüz üzere 120 dakikalık mesafe çapı tüm rotayı kapsadı ve uçuş artık operasyonel hale geldi.

Bir uçağın uçabileceği mesafenin uçağın performansına göre değiştiğini belirtmiştik. Ancak bir uçağın ETOPS sertifikası alması için hava yolunun, uçağın bakım ekibinin ve uçuş ekibinin ETOPS eğitimi almış olması gerekiyor. Şimdi ETOPS lideri Boeing 777-300ER uçağının Istanbul – San Francisco uçuşunu örnek göstererek, bir uçağın ETOPS sayesinde dünyanın neresine uçabileceğine göz atalım.

Aşağıdaki resimde ETOPS olmadan, yani 60 dakika kuralına göre uçabileceği yerleri görüyoruz. Gri bölgelerden uçak geçemeyeceği için uçağın bu uçuşu yapması için rotasını değiştirmeli ya da ETOPS planlaması gerekmekte. Bu durumda havayolu şirketi tabiki de ETOPS planlayacak.

Aşağıdaki resimde ise 120 dakikalık ETOPS ile uçulabilecek yerleri görüyoruz. Uçuş artık mümkün. 120 dakika zaten dünyanın %90’ını kapsıyor.

ETOPS planlanırken, uçak her hava limanını divert için kullanamıyor. Bunun için hava limanının bazı şartları taşıması gerekiyor. Öncelikle uçağın inebileceği bir piste sahip olması ve 24 saat açık olması gerekiyor. Bu tabloda ETOPS minimalarını görebilirsiniz.

Peki ETOPS nasıl planlanıyor?

Öncelikle dispatch ekibi en güvenli ve uygun rotayı planlıyor. Daha sonrasında gerekiyorsa ETOPS meydanlarını planlıyor. Bu plan, Equal Time Point, ETOPS Entry Point, ETOPS Exit Point gibi bilgileri içeriyor. Bu terimlere bir göz atalım

ETOPS ENTRY POINT = Uçağın ETOPS’a gireceği nokta. (Yukarıdaki tablolarda bulunan gri bölüme girdiği an uçak artık ETOPS olmuş demektir.)

Equal Time Point = Bu nokta en önemli ve kritik noktadır. Pilot acil bir durumda hangi meydana divert etmesi gerektiğini bu nokta sayesinde belirler. Bu nokta ETOPS meydanlarının birbirlerine eşit uzaklıkta oldukları noktadır. Ancak bu noktanın hesaplanması mesafeyi değil rüzgarları da kapsar. Yani atlantiğin ortasında motoru duran bir uçak, 400 nm değil de 500 nm uzaklıktaki bir meydana divert edebilir. Bunun sebebi uçağın 500 nm’i tailwind sayesinde daha çabuk uçması olabilir.

ETOPS EXIT POINT = ETOPS’tan çıkılan noktadır. Bu noktadan sonra uçağın 60 dakikalık mesafesinde hava limanı var demektir.

ETOPS uçakları aldıkları yakıtı da etkiler. Yüksek mesafeli ETOPS planlanmışsa ek yakıt eklenebilir.

Pilotlar ETOPS sayesinde olabilecek her türlü acil durumda ne yapacaklarını tekrar tekrar planlayıp, her türlü duruma hazırlıklı olurlar.

İşte ETOPS sayesinde günümüz transatlantik ve Polar uçuşları güvenli bir şekilde gerçekleştiriliyor.

Halil Kamaz