Thrust Asymmetry Compensation – (Asimetrik İtki Düzeltmesi) Nedir? – Boeing 777

Merhaba.

Uçuş sırasında motorlardan birisinin durması durumunda uçağa etki eden 4 kuvvetten biri olan itki (thrust), azalacak ve itki kuvveti uçağa asimetrik olarak uygulanacaktır.

Yani, çift motorlu bir uçağı düşündüğümüzde, sağ motor durduğu andan itibaren uçağa etki eden itki sadece soldan geleceği için, asimetrik itiş kuvveti uçağın sağa doğru yatışına ve yengeçlemesine (uçağın gittiği yön ile burnunun baktığı yönün farklı olması durumu) sebep olacaktır.

Uçakların tek motorla herhangi bir problem yaşamadan uçabileceklerini biliyoruz. Ancak bu durumda uçağın kontrolü daha da zor bir hal alacaktır. Ortaya çıkan durum özellikle manual uçuşta pilot için daha fazla iş yükü demektir. Pilot bu durumda uçağa ters yönde dümen kumandası vererek uçağın dikey eksende stabilizasyonunu sağlamak zorunda kalacaktır. Bu durum sadece havada değil yerde de devam edecektir.

Boeing, 777 ile bu soruna bir sistemle çözüm getirdi. TAC – Thrust Asymmetry Compensation, uçakta motorlardan birinin daha az itki sağladığı durumlarda otomatik olarak devreye giren, stabilizasyonu sağlamak için pilotun vermesi gereken dümen komutlarını, uçuş bilgisayarları vasıtası ile daha keskin hesaplamalarla veren bir sistemdir.

TAC, çalışmak için motorlardan birinin durmasına gerek duymaz. Sistem sürekli olarak motorlardan aldığı verileri izler ve işler. İki motor arasında uygulanan itkide %10’dan fazla fark algılandığı anda TAC rudder komutu vererek düzeltme yapmaya başlar. Dolayısıyla komut dışı gerçekleşen değişimleri dengeler.

Kalkış öncesi TAC, kısmi düzeltmelerde bulunur. Bunun sebebi ise itkideki anomaliyi pilotun fark etmesine olanak sağlamaktır. Pilot bu anomaliyi slip/skid indikatörü sayesinde fark eder.

Ayrıca TAC, verdiği komutları aynı anda rudder pedallarına yansıtır ve rudder trim göstergesinde anlık olarak gösterilir. Bu da motorun durması durumunda pilotun daha çabuk müdahale etmesine olanak sağlar.

TAC;

• Yerde hız 70 knot’un altında ise,
• Reverse Thrust aktif ise,
• Manuel olarak devre dışı bırakıldığında ya da sistemde oluşan bir arıza, motorlardan gelen bilgilerin kaybı gözlenirse

DEVREYE GİRMEZ. 

TAC sadece NORMAL uçuş kontrol modunda çalışır.

Halil Kamazoğlu